7 minuten, zolang doe ik er gemiddeld over. Van een leeg aanrecht tot een gevulde oven. 40 minuten later ligt er een knapperig warm brood op de plank.

Brood bakken zonder kneden of rijzen: het kan met baksoda en het resultaat is heerlijk! Deze manier van bakken is vooral in Ierland de gewoonste zaak van de wereld maar is daarbuiten vreemd genoeg nog niet zo bekend.

De voordelen van je eigen brood bakken:

• Je kunt je eigen meel kiezen,
• je kunt je favoriete extra ingrediënten toevoegen,
• je weet wat er in je brood zit (geen broodverbeteraar bijvoorbeeld), echt volkorenbrood als je volkorenmeel gebruikt (en geen bruin gekleurd witbrood) en
• het is vers.

Dit maakt dat je een erg smaakvol brood kunt bakken.

De voordelen van je eigen brood bakken met baksoda:

• Je hoeft niet te kneden
• Het brood hoeft niet te rijzen.
• Het deeg kan meteen de oven in.

Zo simpel is het:

Ingrediënten (in het kort)

• 500 g meel
• 2 theelepels zout (of 5 gram)
• 2 theelepels (of 5 gram) baksoda
• 500 g yoghurt of karnemelk.

Bereiding (in het kort)

1. Verwarm de oven voor op 200° C.
2. Meng eerst het
   • meel met het
   • zout en
   • baksoda met een garde.
3. Voeg daarna de
   • yoghurt of
   • karnemelk toe en
4. meng met een pollepel kort en slordig tot deeg.
5. Gooi het deeg meteen op een ingevette of met bakpapier belegde plaat of doe het in een ingevet bakblik en
6. snij er eventueel met een mes een diep kruis en zet je het in de voorverwarmde oven.
7. Ongeveer 40 minuten later is je brood klaar (korter of langer afhankelijk van de oven en bakvorm die je gebruikt).

Ingrediënten: het uitgebreide verhaal

De hoeveelheden

Bovenstaand zijn ongeveer de verhoudingen en mogelijke ingrediënten. De hoeveelheden komen niet zo precies aan als bij bijvoorbeeld gistbrood.

Zo doe ik doe er 5 tot 7 gram zout in, afhankelijk van mijn zin in wat zouter brood of in verband met gasten die wel van wat zout houden.

Yoghurt mengt minder gemakkelijk dan karnemelk en dat heeft er mee te maken dat je van karnemelk eigenlijk geen 500 gram nodig hebt. Karnemelk mengt gemakkelijker maar je kunt wat moeilijker een bal maken, het blijft wat kleverig als je je niet wat meel toevoegt.

Meer yoghurt is echter niet nodig. Met deze hoeveelheid moet het lukken om een bal deeg te krijgen.

Als je geen “zuur” hebt in de vorm van yoghurt of karnemelk moet het ook kunnen met water en een beetje citroensap. Ik heb dit nog nooit uitgeprobeerd. Wel heb ik soms een beetje water met citroensap toegevoegd als ik net iets yoghurt tekort kwam en dat gaat prima.

De ingrediënten

Zelf gebruik ik altijd biologisch volkoren tarwemeel van de molen. Het meel dat je gebruikt is erg bepalend voor de smaak zo is mijn ervaring. De kwaliteit van volkorenmeel loopt erg uiteen.

Meestal gebruik ik biologische volle yoghurt van Jumbo, Albert Heijn of Aldi. Ook heb ik al eens Griekse yoghurt gebruikt. Lekker vet (en dus gezond) en erg lekker.

Erg lekker was ook de versie met 200 gram volkoren havermeel en 350 gram spelt. (Een voordeel van sodabrood: met gistbrood kun je niet zoveel havermeel gebruiken om brood te bakken.)

Maar er zijn veel meer mogelijkheden zo bewijzen mensen over de hele wereld met hun creaties. Verderop in het artikel kun je je door een aantal van hen laten inspireren.

Bereiding: kort

• Meng eerst meel met zout en bicarbonaat met een garde (weeg het zout en de baksoda eventueel af met een weeglepel).
• Daarna de yoghurt toevoegen en met een pollepel snel en slordig mengen tot een egaal deeg.
• Gooi het deeg meteen in ingevet bakblik, snij met een mes een diep kruis en zet je het in een voorverwarmde oven op 200° C.
• Ongeveer 45 minuten later is je brood klaar.

Het geheim van de heerlijke smaak van dit brood

1. Ingrediënten: je gebruikt alleen de beste bestanddelen.
2. Puur: je voegt niets toe
3. Vers: zo uit de oven, net gebakken is het lekkerst
4. Warm: nog warm brood smaakt heel anders dan koud brood
5. Zelf gebakken: het blijft iets wonderlijks, brood bakken, en dat proef je.

Bereiding: het uitgebreide verhaal

Als je ongeveer de juiste hoeveelheden gebruikt, kan het bakken van dit brood bijna niet mislukken.Toch zijn er wel wat dingen die kunt doen, waarmee je het jezelf gemakkelijker maakt en die het bakresultaat ten goede komen.

Bespaar je de moeite!

Zo bespaar je jezelf moeite, als je de ingrediënten zo kort mogelijk mengt omdat de baksoda meteen begint te werken zodra het in contact komt met een zuur bestanddeel. Bovendien krijg je van te lang roeren taai brood.

Vloerbrood, bolletjes?

Je kunt een bakvorm gebruiken maar als je kiest voor een vloerbrood, scheelt je dat afwas. Ook kun je kiezen om bolletjes te bakken zodat je die bijvoorbeeld gemakkelijk mee kunt nemen. Een bakvorm kan weer een heel ander bakresultaat geven.

Wat bij mij verder werkt is dit:

• Eerst over voorverwarmen op 240 graden. Rooster op de laagste positie.
• Dan het bakblik invetten met keukenpapier met een brokje kokosolie (geurend).
• Vervolgens de meel afwegen, zout en baksoda toevoegen (afgewogen met een weeglepel) en goed mengen met een garde. (In een RVS kom van 24 cm doorsnede (en een siliconen onderkant): na er eerst één van plastic te hebben gebruikt weet ik dat dit veel prettiger en sneller mengt).
• Dan in het midden een kuil maken voor de yoghurt zodat die zo min mogelijk in aanraking komt met het meel.
• Vervolgens zo kort mogelijk met een pollepel het meel met de yoghurt mengen. Zodra het “losse “meel zo goed als weg is, het nog plakkerige deeg in het broodbakblik doen. (Zoals gezegd: als je te lang roert of gaat kneden, wordt het brood taai.).
• Tips bij het gebruik van een bakvorm:
  • Bestrooi het deeg met een beetje bloem en rol het daar doorheen. Zo krijg je je brood gemakkelijker uit de bakvorm (als je die gebruikt).
  • Als het brood nog licht van kleur is, kun je het brood nadat je het uit de bakvorm hebt gehaald, nog even een paar minuten in de oven plaatsen voor een nog knapperiger brood.
• Snel glad strijken en met een mes een diep kruis maken om het koolzuurgas te kunnen laten ontsnappen (anders krijg je een scheur aan de zijkant).
• Midden op het rooster in de oven plaatsen en 10 minuten op de stand van 240° C bakken.
• Na deze 10 minuten de temperatuur verlagen naar 200° C.
• Na een minuut of 27 (totaal 37) en het brood is gaar en bruin genoeg en kan het brood uit de oven. Maar elk brood is anders, dus de precieze tijden verschillen per brood. Brood lostikken in het bakblik en op een houten houten snijplank kiepen. Daarna het rooster uit de oven op de plank zodat het brood op het rooster goed en snel kan uitdampen.
• Als het brood goed afkoelt, kun je het al na 20 minuten snijden zonder dat het aan je mes plakt. Maar dit is sterk afhankelijk van het meel dat je gebruikt.

Natuurlijk kun je het ook op een andere manier doen. Met andere hoeveelheden, ingrediënten en tijden. Je kunt je laten inspireren door onderstaande voorbeelden. Veel plezier!

Mogelijke ingrediënten

• Meel: volkoren, spelt, haver(mout), rogge, gerst, boekweit.
• Zuur: yoghurt, karnemelk, kwark, (zure) melk, melk of water met citroensap.
• Extra: ei(eren), roomboter, olijfolie, honing, suiker.
• Zoete of zure vulling: rozijnen, krenten, cranberries, geraspte citroen- en sinaasappelschil, kokosrasp, gembersnippers.
• Hartige vulling: zongedroogde tomaten, zwarte olijven, verse tijm, knoflook.
• Noten, zaden en pitten: hazelnoten, lijnzaad, pompoenpitten, zonnebloempitten
• Kruiden: kaneel, vanille, (verse) gember, koekkruiden, karwijzaad, saffraan.

Ingrediënten en bereidingswijze afdrukken of bewaren

Klik hier om de ingrediënten en bereidingswijze binnen te halen om te bewaren of af te drukken.

Bronnen, meer info en inspiratie

Varianten sodabrood

Iers soda brood met zongedroogde tomaat en zwarte olijven, Cato van MyTaste gebruikt daarvoor de volgende ingrediënten:

• 125 gram speltmeel
• 125 gram havermoutmeel
• 1 tl baking soda
• 250 ml karnemelk
• snuf zout
• 5 zongedroogde tomaten, fijngesneden
• 15 zwarte olijven, in plakjes
• handje havermoutvlokken om het brood mee af te werken

Iers speltbrood zonder gist, Monica van der Knaap van Geniet van Gezond suggereert de volgende variatiemogelijkheden bij haar recept:

• Voeg aan de droge ingrediënten een flinke hand rozijnen toe (hoef je niet te wellen) en/of een handje pitten (bijv. zonnebloem, pompoen en pijnboompitten)
• Vervang de karnemelk door 3 dl melk en 1 dl yoghurt

Recept voor Traditioneel Iers brood, Yvonne R van Kook Jij roert de bestanddelen tot een niet plakkerig deeg en kneed het daarna 5 minuten soepel. Ze gebruikt daarvoor iets meer meel:

• 450 g volkorenmeel
• 2 tl natriumbicarbonaat
• 4 dL karnemelk
• 1 tl zout

Supersnel vers brood voor de feestdagen: sodabrood, Sesu op MyTaste heeft het over een “stevige bal” deeg en gebruikt daarvoor veel meer meel:

• 300 gram bloem
• 300 gram volkorenmeel
• 1 theelepel bicarbonaat (baksoda)
• 1 theelepel zout
• halve theelepel suiker
• 35 gram boter, gesmolten
• 400-450 milliliter karnemelk

Iers sodabrood, recept met weer andere verhoudingen, van molen “De Bente” met tips:

Door te kloppen, kunt u horen of het gaar is, dan hoort u een holle klank.

U kunt ook extra ingrediënten toevoegen zoals gehakte noten, zoete zuidvruchten, gebakken uitjes, uitgebakken spekjes, of wat u verder lekker lijkt. Denk er wel aan niet teveel toe te voegen, het deeg heeft anders geen goede samenhang meer. Wees ook voorzichtig met het toevoegen van vochtige ingrediënten, het deeg kan dan te nat worden.

Sodabread met rogge, lijnzaad & yoghurt, recept van Yvette van Boven gekozen door Janneke Vreugdenhil van NRC Handelsblad uit het boek Home Baked met o.a. eieren:

• 150 g havermout, geen instant maar van de natuurwinkel
• 300 ml kokend water
• 250 g roggemeel
• 1 ½ tl zeezout
• 2 tl zuiveringszout (baksoda)
• 75 g lijnzaad
• 2 eieren
• 200 g yoghurt
• 100 ml water

Iers soda brood met citroen, Joke64 op Smulweb heeft een recept op basis van water en citroenen:

• 400 gram volkoren speltmeel
• 75 gram havermeel
• sap van 2 citroenen
• water
• 2 eetlepels honing
• 2 eetlepels baking soda
• theelepel zout

Iers soda brood, Louise heeft op Smulweb een aangepast recept uit een oud Engels tijdschrift met eieren en boter:

• 350 g bloem
• 10-15 gr suiker
• ½ tl zout
• 1½ tl bakpoeder
• ½ tl baksoda
• 1 ei
• ± 270 ml karnemelk
• 35 gram zachte boter

Iers sodabrood, Francijn van Koken in de Brouwerij meldt dat de karnemelk vervangen kan woorden:

door melk met 2 eetlepels citroensap of witte azijn, wat je vijf minuten laat staan. Of door 4 delen yoghurt en 1 deel melk. Of door 3 delen zure room en 2 delen melk.

Lekker fris limoen kwarkbrood met cranberries, Miss Puur heeft een recept met kwark en limoen:

• 250 gr volkoren speltmeel
• 250 gr magere Franse kwark
• 1 ei
• 2 eetlepels kokosrasp
• 50 gr gedroogde cranberries
• zest van 1 of 2 limoenen
• sap van 1 of twee limoenen (afhankelijk van hoe groot ze zijn)
• 1 theelepel baksoda
• 2 theelepels kaneel

Soda brood, een makkelijk en snel zelf te bakken brood, banketbakker Connie Derks geeft op Lekker Tafelen deze tips:

• Wanneer je meel gebruikt in plaats van bloem moet je iets meer vocht toevoegen.
• Doe er niet teveel vulling in, overdaad schaad, het wordt er niet lekkerder van en je brood kan niet goed meer rijzen.

Iers brood, klaar terwijl u doucht, Alma Huisken van Trouw suggereert nog de volgende ingrediënten:

• Varieer: luxe wit sodabrood maakt u met louter

  • bloem,

  • een losgeklopt eitje en

  • twee eetlepels gesmolten boter.

• Wit of bruin rozijnenbrood:

  • met rozijnen, krenten,

  • geraspte citroen- en sinaasappelschil,

  • gember,

  • koekkruiden en

  • noten naar keuze.

• Speltbrood: week een kopje speltkorrels een nacht en kook ze gaar, meng door het meel en vervang het tarwemeel voor de helft door speltmeel.
• Brood met haver-, gerste-, maïs- en boekweitmeel: telkens halfom met tarwemeel of -bloem.
• Varieer met allerhande pitten, zaden en graanvlokken.

Iers so­da­brood met ha­zel­no­ten en ro­zij­nen, Allerhande gebruikt hazelnoten en zegt over dit recept:

Het proeft naar… scones! Eet het warm of lauw met boter of met clotted cream en jam.

How to bake the perfect soda bread, Felicity Cloake van The Guardian, vertelt in het artikel met 300 reacties is onder de indruk:

The first time I saw soda bread made I was astonished that bread could be so easy.

Ze vertelt over de verschillende manieren van bakken, is voorstander van de vochtige variant en raad o.a. aan om het brood te bedekken met een theedoek na het bakken om het vochtig te houden of om de bovenkant in te smeren met boter en komt uit op “het perfecte soda brood” met deze ingrediënten en hoeveelheden:

• 450g coarse wholemeal flour
• 50g rolled oats
• 1 tsp salt
• 1 level tsp bicarbonate of soda
• 1 tbsp treacle
• 1 tbsp honey
• 450ml buttermilk (or sour milk, or milk with 1 tbsp lemon juice)
• 1 tbsp melted butter, to finish

Simple soda bread, Jamie Oliver zegt over dit brood:

Baking your own bread is so rewarding, and with this recipe it’s super-simple, too .

The Great Irish Soda Bread Debate, Megan O. Steintrager voelt de Ierse kok Rory Oçonnell aan de tand over hoe je het Ierse brood het beste kunt maken.

Cutting the shape of a cross on top of the bread is scientific, primarily, because it allows the heat to penetrate into the thickest part of the bread, so it assists cooking.

Verder vermeldt het artikel nog 7 varianten.

Bicarbonaat?

Zuiveringszout, baksoda, natrium bicarbonaat: verschillende namen voor hetzelfde.

Bicarbonaat is te koop in biologische winkels, toko’s en op internet. Ook steeds meer supermarkten verkopen het. (In een toko betaal je ongeveer de helft van de prijs van een biologische winkel.)

Bicarbonaat is een bestanddeel van bakpoeder maar het is dus geen bakpoeder. Als je geen baksoda in huis hebt, kun je daarom ook bakpoeder gebruiken. Alleen heb je dan 3 tot 5 keer zoveel nodig.

Hoe het werkt

Natrium bicarbonaat regeert op zuur. En meteen. Niet pas als het brood in de oven zit.

Video’s

Iers Sodabread uit de pan, Shane McGrath uit Ierland bakt zijn brood in de pan in een video van FoodTube, aan de hand van een recept van zijn oma:

• 400 gram bloem
• 15 gram zout
• 15 gram suiker
• een (flinke) theelepel baking powder
• 300 ml karnemelk

Je vindt de beschrijving hier.

Yvette van Boven maakt Sodabread, video van FoodTube, met de volgende ingrediënten:

• 150 gram havermout
• 300 ml kokend water
• 250 gramroggemeel
• 1 1/2 tl. zeezout
• 2 tl. zuiveringszout
• 75 gram lijnzaad
• 2 eieren
• 200 gram yoghurt
• 100 ml water
• 2 el. kokosolie of boter, gesmolten

Je kunt de bereiding ook lezen.

Andere recepten met baksoda

Recepten voor brood bakken met bicarbonaat, diverse recepten op MyTaste.

KAMUT khorasan pizza deeg zonder biergist, recept van het graanmerk Kamut waarbij “het zuur” bestaat uit 3 druppels citroen:

• 600 g water
• 7 g bicarbonaat
• 3 druppels citroen
• 1 kg wit of volkoren Kamut® khorasan meel

Zelf amandelbrood of bananenbrood bakken in de oven, twee recepten van Zonne op InfoNu.nl om brood te bakken zonder granen.

Natrium bicarbonaat

Culinair Ontdekt: Bicarbonaat, lezenswaardig artikel van Nick Trachet op BrusselNieuws.be:

Bicarbonaat wordt al sinds de Egyptenaren gebruikt als schoonmaakmiddel. Het werd gewonnen in mijnen onder de naam natron. Al klinkt het woord natriumbicarbonaat nogal scheikundig en synthetisch, het gaat om een natuurlijk product dat zelfs in ons lichaam wordt aangemaakt (in de alvleesklier) om het zuur te neutraliseren als ons voedsel de maag verlaat voor verdere vertering.

Het mooiste eerbewijs voor bicarbonaat komt uit Ierland, waar ze bijzonder fier zijn op hun soda bread: het rijzen van dit huiselijke Ierse brood wordt verwezenlijkt door bicarbonaat te combineren met het zuur in karnemelk of yoghurt: eenvoudig en lekker. Een recept (uit de vele): meng in een grote kom 450 gram broodmeel met een lepel natriumbicarbonaat, 25 gram suiker en een theelepel zout. Wrijf hierdoor 50 gram boter tot die goed verdeeld is. Nu moet het snel gaan. Maak een put in het midden van de bloem en doe er een kleine halve liter karnemelk bij (hoeveel juist is altijd moeilijk te zeggen, oefening baart kunst!). Dit moet vlug en slordig worden gemengd tot een egaal deeg. Ieren doen dit met een mes. Hoe minder er geroerd wordt in het deeg, zo vertelde men mij, des te beter het brood.

Baking Soda NL, winkel die baksoda verkoopt met veel tips. Ook uitleg hoe het bakken werkt:

Baksoda heeft een gashoudend effect, met andere woorden: het gevormde gas wordt vastgehouden. Baksoda is een natuurlijk en veilig rijsmiddel zonder toevoegingen. Net te verwarren met gewone huishoudsoda, want dat is natriumcarbonaat.

De bijzondere geschiedenis van Baking Soda!

Op het Baking Soda Blog, vertelt Ida Verstraten van de winkel Baking Soda NL over de herkomst van bicarbonaat met bronvermelding.

Bicarbonaat (HCO3), wordt van nature ook in het lichaam gemaakt. In de alvleesklier, in de darmwand, door de nieren. Daar bestaat het als een buffer om de PH waarde ofwel de zuurgraad in het lichaam goed te houden.

Baking Soda, gedetailleerde informatie over de geschiedenis en het maken van baksoda op How Products are Made. De natuurlijke versie van bicarbonaat is gemaakt van het mineraal trona:

Trona is mined at 457.2 meters below the surface. FMC’s mine shafts contain nearly 4,022.5 kilometers of tunnels and cover 62 square kilometers.

Dit artikel is bijgewerkt op 20 mei 2019